SZEMBRUK
gmina Rogoźno

WIEŚ lokowana prawdopodobnie w 1306 r. przez krzyżackiego mistrza krajowego Konrada von Sacka. Ponieważ pierwszy przywilej lokacyjny nie zachował się, na przełomie XIV i XV wieku wielki mistrz krzyżacki Konrad von Jungingen potwierdził to nadanie, wymierzając jej stan posiadania na 153 łany, w tym 6 łanów na utrzymanie parafii. W 1526 r. król Zygmunt I Stary potwierdził to, co nadali poprzednicy, zastrzegając prawo do połowów na jeziorze Kuchnia starostom z Rogóźna. Do 1466 r. wieś należała do komturstwa i wójtostwa rogozińskiego, od 1466 do 1590 r. do tamtejszego starostwa a później aż do I rozbioru Polski do królewskiej ekonomii z siedzibą na zamku w Rogóźnie.

 

 

Świątynia pw. św. Bartłomieja

Obecna świątynia jest przynajmniej trzecim obiektem sakralnym na tym miejscu.
Pierwsza, zbudowana na przełomie XIII/XIV w., została spalona wraz z całą wsią podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1414 r. (zginęło wówczas 22 jej mieszkańców, w tym również miejscowy ksiądz). Druga świątynia została spalona przez Szwedów po raz pierwszy w 1628 r. i po raz drugi w 1659 r., gdy wycofywali się na północne tereny Polski w czasie ?potopu". Obecną świątynię zbudował w latach 1715-1716 dziekan łasiński ks. Grzegorz Szmelter z finansową pomocą miejscowego młynarza Mortęskiego. Od 1718 r. istnieje w Szembruku ponownie samodzielna parafia (w latach 1628-1718 była filią świątyni parafialnej w Łasinie).
 
Świątynia jest drewniana, orientowana, konstrukcji zrębowej, osadzona na ceglano-kamiennej podmurówce. Korpus nawowy zbudowano na planie prostokąta z węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie i z dobudowanymi zakrystią oraz składzikiem. Do nawy wzmocnionej w 1896 r. lisicami od strony północnej przylega kruchta z bocznym wejściem o konstrukcji szachulcowej, a od zachodu kwadratowa wieża konstrukcji slupowo-ramowej. Dachy kryte blachą nad nawą i kruchtą dwuspadowe, na wieży czterospadowy, zakończony ośmioboczną latarnią z również ośmiobocznym, stromym daszkiem, zwieńczonym chorągiewką z datą 1741" (rok wykończenia wieży). Wewnątrz znajduje się ciekawy chór muzyczny, wsparty na 2 słupach i 10 kolumnach z neoklasycystycznymi organami z połowy XIX w. Wyposażenie świątyni barokowe z ciekawą polichromią powstałą zaraz po zakończeniu budowy. Na sklepieniu prezbiterium została przedstawiona Matka Boska Niepokalanie Poczęta w otoczeniu czterech ewangelistów w osobnych kartuszach, a na sklepieniu nawy namalowano postać patrona świątyni św. Bartłomieja z aniołem, otoczonego postaciami czterech świętych: Wojciecha, Rocha, Sebastiana i Grzegorza. Z tego samego okresu pochodzą: ołtarz główny, dwa ołtarze boczne, grupa Ukrzyżowania na belce tęczowej, ambona, chrzcielnica, konfesjonał i dwie ławy kolatorskie.

W latach 1996-2005 rozpadająca się drewniana świątynia została całkowicie wyremontowana przez proboszcza ks. Kazimierza Flisikowskiego.

Godny uwagi jest także DWÓR, zbudowany w końcu XIX w, trzy CMENTARZE: katolicki z początku XVIII w., ewangelicki z początku XX w. i rodowy z 2. połowy XIX w., dwa ostatnie nie są obecnie używane.

Na niewielkim półwyspie przy południowym brzegu jeziora Kuchnia, niecałe 2 km od świątyni, znajdują się czytelne wały i fosa niewielkiego GRODZISKA z przełomu X i XI w.